Mededingingsrecht en verticale afspraken: Hoe zit het?

Afspraken tussen leverancier en afnemer (of distributeur), ook wel verticale afspraken, vallen onder het zogenoemde mededingingsrechtelijke kartelverbod als zij de mededinging (lees: concurrentie) beperken.

Om te beoordelen of u een afspraak maakt die in strijd is met het kartelverbod, hebben wij een stappenplan opgesteld. Dit stappenplan kunt u gebruiken als leidraad bij uw beoordeling. Bij vragen ondersteunen wij u graag.

Analyse: Rechtbank verklaart bepalingen in licentieovereenkomst ongeldig.

In deze casus produceerde en distribueerde fabrikant IBTT namens merkhouder Dromenjager pluche Woezel & Pip knuffels. In de licentieovereenkomst stond o.a. dat IBTT de knuffels niet zonder voorafgaande toestemming van Dromenjager aan een derde mocht verkopen. Daarnaast legde de overeenkomst IBTT maxima op voor de bij wederverkoop te hanteren kortingen.
Lees de analyse!

Stap 1: Beperkt de afspraak de vrijheid van de distributeur?

Om te toetsen of afspraken tussen u en distributeur in overeenstemming zijn met de mededingingsregels dient u eerst na te gaan of deze afspraken een belemmering zijn van de vrijheid van distributeur om zelfstandig zijn ondernemingsgedrag te bepalen. Zo nee, dan beperkt de afspraak de mededinging niet en is deze (in het licht van het mededingingsrecht) toegestaan. Zo ja, dan volgt stap 2.

Stap 2: Is de afspraak een zogenoemde ‘hardcore’ beperking?

Bij stap twee onderzoekt u of de afspraak kwalificeert als een hardcore beperking in de zin van artikel 4 van de zogenoemde ‘Groepsvrijstellingsverordening’.

Hardcore beperkingen zijn:

1. Prijsafspraken: Dit houdt in dat de leverancier de vrijheid van de afnemer beperkt om zelf zijn wederverkoopprijs vast te stellen. Het hanteren van een adviesprijs of het opleggen van een maximum verkoopprijs is geen hardcore beperking. Het hanteren van vaste advies- dan wel minimumprijzen (direct dan wel indirect) is niet toegestaan.
   
   
2. Marktverdelingsafspraak: Dit houdt in dat de leverancier de afnemer verbiedt om in een bepaald gebied of aan bepaalde klanten(groepen) te verkopen.
   • Afhankelijk van de inrichting van het distributiestelsel van leverancier zijn er uitzonderingen Een ‘marktverdelingsafspraak’ is bijvoorbeeld wel toegestaan als er sprake is van een exclusief distributiestelsel. Dit houdt in dat de leverancier een bepaald gebied als exclusief heeft toegewezen aan zichzelf of een andere distributeur.

Is er sprake van een hardcore beperking én is er géén uitzondering van toepassing? Dan is de afspraak tussen leverancier en afnemer in strijd met het mededingingsrecht. Dit leidt ertoe dat de afspraak nietig is. Toezichthouder ACM kan bij afspraken die in strijd zijn met de mededingingsregels ook boetes opleggen.

Stap 3: Hebben partijen afzonderlijk minder dan 30% marktaandeel?

Kwalificeert de afspraak tussen leverancier en distributeur niet als een hardcore beperking én bedraagt het marktaandeel van de leverancier en distributeur elk afzonderlijk minder dan 30%, dan valt de afspraak onder de Groepsvrijstelling en is deze in veel gevallen (onder voorwaarden) toegestaan.

Stap 4: Uitzonderingen

Indien er sprake is van méér dan 30% marktaandeel, dan zal er individueel getoetst moeten worden aan mogelijke strijdigheid met het kartelverbod. Als uit die analyse blijkt dat er sprake is van een mededingingsbeperkende afspraak, dan kan er mogelijk nog een beroep worden gedaan op de wettelijke vrijstelling van artikel 6 lid 3 Mededingingswet / artikel 101 lid 3 VWEU of mogelijk is één van de wettelijke uitzonderingen van toepassing.

De-minimis mededeling en andere uitzonderingen

Voorbeelden van deze uitzonderingen zijn als economische voordelen de negatieve effecten van de beperking compenseren (zogenoemde ‘efficiëntieverbeteringen’) of indien de afspraak de handel (tussen lidstaten) niet merkbaar beperkt (De-minimis mededeling). Omwille van de omvang van deze blog zullen wij niet nader ingaan op de uitzonderingen. Uiteraard kunnen wij u hier nader over informeren.

Tevens verwijzen wij u naar de ‘Leidraad afspraken tussen Leveranciers en afnemers’ van ACM en de ‘Richtsnoeren inzake verticale bepalingen’ van de Europese Commissie.

Wilt u meer weten over mededingingsrecht, licentieovereenkomsten of intellectueel eigendom? Neem contact op met Pascal van Boxtel via pascal.van.boxtel@heronlegal.com of bel hem via +31 (0)85-013 43 16.